تاریخچه ایمنی و حفاظت شغلی در ایران و جهان

ایمنی از ابتدای زندگی انسان روی کره زمین مهم بوده است و در طول تاریخ شکل آن تغییر کرده است. شناخت ناریخچه ایمنی در دنیا و ایران میتواند چشم اندازی برای آینده باشد. بشر از زمانی که خود را شناخته در پی تلاش و فعالیت بوده و طبیعتاً در مسیر زمان، تحولاتی را پشت سر گذاشته است. در دوره هایی که زندگی بشر از شکار و صید و یا کشاورزی تامین می شده، به سبب یادگی ابزار، عوارض وابسته به شغل (ایمنی و بهداشت محیط کار) ناچیز بوده است و در اکثر موارد از چند خراش با زخم ساده تا حداکثر شکستگی اعضاء تجاوز نمی کرده است، ولی به تدریج که صنعت پیشرفت کرد و نیروی محرکه مکانیکی و الکتریکی بوجود آمد، خطرات نیز به همان نسبت افزایش یافت.

تاریخچه ایمنی

با وقوع انقلاب صنعتی در سال های ۱۷۶۰ تا ۱۸۳۰ در انگلستان و سرایت آن به دیگر کشور های اروپایی، نیروی محرکه مکانیکی و الکتریکی بوجود آمد و با گسترش اختراعات و اکتشافات به تدریج کارهای دستی، ماشینی شد. استفاده از انرژی های ماهیچه ای حیوانات، باد و جریان آب به  حداقل رسید و استفاده از انرژی جریان الکتریسیته، انرژی بخار (از طریق ماشین بخار و توربین بخار) و انرژی سوخت (گازهای ناشی از سوخت بنزین و گازوئیل) افزایش یافت و جایگزین آن ها شد.

انقلاب صنعتی با اختراع ماشین بخار (۱۷۸۲) توسط جیمز وات آغاز شد و جهشی در صنایع نساجی و به دنبال آن در صنایع دیگر در انگلستان ایجاد کرد. سپس با اختراع وسایل ماشینی متعدد (به منظور تغییر و تبدیل انرژی) به سرعت در تمام اروپا و امریکا و بعد هم در نقاط دیگر جهان گسترش یافت. در نتیجه انقلاب صنعتی و اختراع و تکامل ماشین های تولید جدید، محیط کار از خانه ها و کارگاه های کوچک به کارخانه ها کشانده شد و صنعت چهره جدیدی به خود گرفت.

هر چند انقلاب صنعتی برای انسان آسایش زیادی به همراه آورد و باعث گسترش پیشرفت در کلیه مظاهر و شئون حیات شد، لیکن این دگرگونی ها جنبه های منفی را نیز به دنبال داشت که مهمترین آن ها حوادث صنعتی، سر و صدا، آلودگی محیط زیست و آلودگی هواست. درباره پیشگیری از حوادث صنعتی بایستی اذعان داشت که بشر با قیمتی گزاف و دردناک تجربه اندوزی کرده است. مطلب جدیدی در مورد بزرگترین حوادث صنعتی دنیا نوشته ایم که خواندن آن خالی از لطف نیست.

تاریخچه ایمنی در انقلاب صنعتی

اوایل قرن نوزدهم با اوج انقلاب صنعتی و ورود ماشین در عرصه تولید، تغییرات شگرف، وسیع و همه‌جانبه ای در شیوه زندگی و اوضاع اقتصادی، صنعتی، اجتماعی و فرهنگی مردم جهان پدیدار شد. اولین قانون کار را فرانسه در خصوص کارخانه ها و کارگاه هایی که از انرژی مکانیکی استفاده می نمودند و یا کار بطور مداوم در آن ها صورت می گرفت، تدوین نمود و همین قانون یک نظام بازرسی را به کارخانه هایی که دارای ۲۰ کارگر بودند پیش بینی نمود، مع ذالک قوانین لازم در خصوص حفاظت فنی به مفهوم دقیق و واقعی کلمه تا سال ۱۸۳۹تدوین نگردید.

در بخشنامه ای به تاریخ ۲۸ مه ۱۸۴۵ وزیر کشور و دارایی پروس توصیه نمودند که برای کارخانه ها بازرسان طبی تعیین شود. در سال  ۱۸۵۳ برای مراکز صنعتی دوسلدورف اکس لاشاپل و آرنسبرگ، بازرسانی از سوی دولت، انتخاب و موظف شدند که به امور حفاظتی و نیز سلامت کارگران و جلوگیری از بیماری های شغلی جوانان رسیدگی کنند. حمایت عمومی از کارگران، در مقابل حوادث و بیماری های ناشی از کار، با تدوین قوانینی بوسیله کنفدراسیون آلمان شرقی در سال ۱۸۶۹ تعیین شد و سپس در سال ۱۸۷۲ یک نظام بازرسی حفاظت و بهداشت کار بطور کلی، در پروس و تقریباً در همان دوره در ایالات صنعتی باد به وجود آمد.

به موجب قانون امپراطوری مصوب ۱۵ ژوئیه ۱۸۷۸، بازرسی کارخانه ها در ایالات آلمان اجباری گردید. قوانین مربوط به بیمه حوادث ناشی از کار- که در چهارچوب آن نظام انجمن های معاضدت و بیمه حوادث بوجود آمد که در سال ۱۸۸۴ تدوین گردید. انجمن ژاپنی برای رفاه در صنایع که در سال ۱۹۲۸ تاسیس شد، یکی از قدیمی ترین سازمان های موجود در آسیا می باشد و به دنبال آن انجمن هندی برای حفاظت که در سال ۱۹۳۱ تاسیس شد. در کشور استرالیا شورای ملی برای محافظت و انجمن گال جدید جنوبی، فعالیت های خود را از سال ۱۹۲۷ آغاز کرده اند. شاید در صنعت معدن بیشتر از هر رشته دیگر در زمینه محفاظت تحقیقات بعمل آمده باشد. انفجار گاز و غبار، موارد حریق، تاسیسات برقی از مسائل هستند که درباره آن ها کارهای زیادی صورت گرفته است. بطور کلی صنعت از تحقیقات مربوط به محصولات شیمیایی و مصالح ساختمانی، مواد استخراجی، ماسک تنفسی و غیره استفاده شایانی نموده است. به عنوان نمونه مراکز تحقیقی می توان موسسات زیر را نام برد:

• انجمن صاحبان صنایع بلژیک
• انستیتو فدرال برای آزمایش مواد و مصالح
• انستیتوی بوخوم در خصوص تحقیقات راجع به سیلیکوز در جمهوری فدرال آلمان
• مرکز مطالعات و تحقیقات در خصوص صنعت ذغال سنگ (صنعت ملی شده)
• انستیتوی ملی ایتالیا برای پیشگیری از حوادث
• انستیتو حفاظت در معادن شفیلد انگلستان
• دفتر معادن در ایالات متحده آمریکا

برگرفته از کتاب: ایمنی، بهداشت و حفاظت در محیط کارگاه

تالیف و تدوین: عبیدالله جرجانی