روش های پیشگیری از حوادث ریخته گری

ریخته گری یکی از مشاغل سخت و خطرناک می باشد. این شغل به سبب گرما و حرارت بسیار بالای فلزات مذاب، همواره کارگران را در معرض حوادث و آسیب های خاص شغلی قرار می دهد لذا رعایت موازین و مقررات ایمنی در کارگاه های ریخته گری و ذوب از موارد ضروری می باشد. ایمنی با جان افراد سرو کار دارد و کم توجهی به مسائل ایمنی گاهی می تواند حادثه آفرین باشد. در این راستا، کارفرمایان و مدیران صنایع ریخته گری نیز مانند سایر صنایع، می بایست همواره ایمنی را مدنظر قرار داده و هرگز این مهم را نادیده نگیرند زیرا که اهمیت انگاشتن موارد ایمنی به ظاهر کم اهمیت در این گونه مشاغل، می تواند منجر به حوادث جبران ناپذیر و مرگباری شود. مهندس رئوف در کتاب اصول ایمنی در صنعت، برای پیشگیری از وقوع حوادث و بیماری های ناشی از کار در کارگاههای ریخته گری اجرا نمودن مقررات زیر را پیشنهاد می نمایند:

• آموزش کافی به صورت تئوری و عملی به کارگران قبل از استخدام
• رعایت نظافت در محیط کار کارگران
• استفاده از وسایل حفاظت انفرادی مثل دستکش نسوز، کلاه ایمنی، عینک، نقاب، کفش، لباسکار، ماسک ضد مواد شیمیایی، گوشی حفاظتی در صورت نیاز، گتر و پیش بند نسوز
• تقلیل ساعات کار کارگران ریخته گر در حد شش ساعت در روز٫ طبق ماده ۵۲ قانون کار با توجه به اینکه کار در مجاورت کوره های ذوب جزو کارهای سخت و زیان آور محسوب می شود.
• به کار گماردن افراد بالای ۱۸ سال در کارگاههای ریخته گری مطابق ماده ۸۳ قانون کار
• احتراز کارهای خطرناک در محیط کار
• استفاده از تابلوهای هشداردهنده و نصب پوسترهای ایمنی در محل کار
• تغییر شغل در مشاغل هم خانواده و تبدیل احتمالی کارهای سنگین به سبک
• بازنشستگی پیش از موعد کارگران ریخته گر با توجه به مقررات تامین اجتماعی
• تغذیه مناسب کارگران جهت تامین مقاومت کافی بدن در مقابل بیماری ها
• ممنوعیت شوخی و بی مبالاتی در محیط کار که بسیار پرخطر تلقی می شود
• آب پاشی در محیط های پر گرد و غبار مثل محل تمیز کاری قطعات ماسه سازی، تخلیه، ماسه های برگشتی
• معاینات پزشکی کارگران ریخته گر قبل از استخدام مطابق ماده ۱۹ آئین نامه کارهای سخت و زیان آور و پس از استخدام بطور مداوم
• ترک اعتیاد کارگرانی که معتاد به مواد مخدر هستند جهت داشتن وضعیت متعادل از نظر جسمی و روانی و هوشیاری در محیط کار

عوامل ایجاد حوادث ریخته گری

آب

وجود مقدار کمی آب حتی به صورت نم و رطوبت یا قطرات آب و تماس با حرارت های بالا باعث افزایش حجمی ناگهانی و تبدیل به بخار  (حدود ۲۵۰۰ برابر) شده که این پدیده را انفجار می گویند. وجود رطوبت در ظروف سرباز، کف کارگاه، محوطه ذوب و ریخته گری باعث انفجار و پرتاب شدید مواد ذوب به اطراف خواهد شد که این موضوع باعث بروز حوادث ناگوار و مرگ واری می شود.

اکسیژن

معمولاً برای باز کردن مسیر خروج مواد مذاب از ناودان و تمیز کردن پاتیل هایی که از مواد مذاب مقداری باقی مانده دارند از هوای فشرده استفاده می شود و آلوده بودن وسایل کار به روغن منجر به آتش‌سوزی می گردد.

گازهای محترقه

چنانچه فضای کارگاه از گازهایی شامل اکسید دو کربن، متان، هیدروکربورهایی مثل اتان، بوتان، پروپان پر شده و میزان آن به ۵% برسد با ایجاد جرقه ای محیط را به انفجار خواهد کشاند عوامل وجود گازهای مذکور ایجاد ضعف و سرگیجه، تمایل به خواب و شدت ضربان قلب و در نهایت بیهوشی کارگران است. دانستن نحوه استفاده از کپسول آتش نشانی بسیار مهم است.

چنانچه در نزدیکی کوره های ذوب فلزات مخازن تست فشار مثل تانک اکسیژن، کپسول گاز ازت، استیلن و غیره قرار داشته باشند، در اثر گرما حجم داخل آن ها افزایش یافته و همین امر باعث انفجار و آتش‌سوزی در محل می گردد و برای پیشگیری از چنین حوادثی مخازن مذکور باید دارای پلاک شناسایی از نوع استاندارد بوده و در محلی به دور از منطقه ریخته گری نصب شوند.

لبریز کردن پاتیل های مواد مذاب به هنگام حمل و نقل و جابجایی، حوادثی را بدنبال دارد که مقدار مجاز بارگیری پاتیل از مواد مذاب باید ۸/۷ ارتفاع آن باشد. تشعشع و حرارتی که مواد به هنگام ذوب شدن ایجاد می کنند عوارضی مثل خیرگی چشم ها و سوختگی های ناشی از تشعشع حرارت در پوست بدن ایجاد می نمایند که برای پیشگیری از عوارض مذکور می بایست روی سطح مواد مذاب از خرده کک، ذغال، سبوس برنج پوشیده شود.

انفجار در محفظه قالب

بالابردن ضریب ایمنی در کارگاههای ریخته گری و جوشکاری

تجمع مقداری گاز در محفظه قالب گاهی باعث می شود در هنگامی که مواد مذاب در محفظه ریخته می شود آن ها را پرتاب نموده و حوادثی را ایجاد می نماید، اتفاق افتاده است که پس از سرریز شدن مواد مذاب در قالب درب پاتیل (استوپر) بسته نشده و ریزش مواد به صورت ناخواسته باعث حوادثی می گردد. بیشتر دقت و مهارت لازم در هنگام ریختن مواد مذاب به داخل محفظه قالب را کارگران ریخته گر به منظور جلوگیری از پرتاب و پاشیدن مواد مذکور و ایجاد حادثه باید بعمل آورند. حوادث دیگری نیز شامل موارد زیر در اثر بدی شرایط فیزیکی و شیمیایی محیط کار ممکن است برای کارگران ریخته گر ایجاد شود.

• گیر کردن انگشتان دست در سیم بکسل یا زنجیره ای جرثقیل حامل مواد مذاب
• سقوط اجسام سنگین روی دست و پای کارگران
• ایجاد بیماری های شغلی مختلف ریوی ناشی از تنفس گرد و غبار مضره مانند بیماری سیلیکور
• ایجاد مسمومیت های ناشی از تنفس گازهای سمی موجود در فضای کارگاه
• خارش پوست و ایجاد بیماری های جلدی در اثر تماس با مواد محرک
• خستگی، درد مفاصل در اثر عدم وجود نور کافی، هوا و رطوبت مناسب در کارگاه
• ایجاد فاصله بین مهره های پشت (دیسک کمر و گردن)
• سوختگی ناشی از برخورد مواد مذاب یا حرارت ناشی از مواد مذکور به صورت با دست و پای کارگر ریخته گر

مهندس کمال الدین رئوف، اصول ایمنی در صنعت، انتشارات استاد مشهد