کمک های اولیه در زمان برق گرفتگی

آمار نشان می دهد که اگر در دقیقه اول به برق گرفته کمک شود ۹۰% حیات و پس از ۶ دقیقه کمک ۱۰% حیات و پس از ۱۲ دقیقه کمک زنده ماندن شخص مصدوم به احتمال کم دیده شده است. اگر فردی دچار برق گرفتگی شود باید برای نجات مصدوم از وسائل برق دار و انجام کمک های اولیه به ترتیب زیر عمل نمود:

اهمیت کمک های اولیه در زمان برق گرفتگی

• در صورت امکان، جریان برق باید از نزدیک ترین کلید یا فیوز قطع شود و در صورت عدم امکان قطع برق باید مراتب را به اطلاع اتفاقات شرکت برق به شماره 121 و اورژانس به شماره 115 رسانید.
• در فاصله ی زمانی که مامورین شرکت برق و اورژانس جهت برق و عملیات پزشکی به محل حادثه می رسند باید با استفاده از وسایل عایق برق مثل تخته خشک و ابزاری که تماماً چوبی یا پلاستیکی باشند، سیم حامل برق را از بدن مصدوم جدا نمود و در انجام این عمل باید مراقبت شود که شخص نجات دهنده با یدن مصدوم و یا سیم لخت برق دار تماس پیدا نکند.
• پس از آنکه مصدوم از هادی برق دار جدا شده در حالت اغماء بسر می برد، اگر قلب و اعضاء تنفسی او آسیب ندیده باشد کافی است پنجره اطاق را باز نموده و آمونیاک یا سرکه به نزدیک بینی او گرفته تا استشمام کند.
• اگر تنفس مصدوم منقطع و یا ضربان قلب او قطع شده باشد، این نشانه ی شوک الکتریکی است که فلج تنفس و یا قلب را بوجود آورده که در اغلب این یک مرگ دروغی است.
• برای انجام کمک های اولیه به مصدومین برق گرفته تمام لباس های او را که موجب تنگی نفس می شوند جدا کرده، دهان مصدوم را ابتدا تمیز و دندان های او را از یکدیگر جدا نموده و لای آن ها را با مداد، دسته قاشق و غیره همواره باز باید نگهداشت تا دوباره دندن ها قفل نشوند.
• برق گرفته را به پشت خوابانده و زیر گردن او را لباس یا پتوئی قرار می دهندکه سر به پشت افتاده و سینه جلو بیاید و راه تنفس آزاد شود. سپس بینی مصدوم را گرفته و هوا از طریق دهان به دهان به داخل سینه مصدوم دمیده می شود، پس از سه یا چهار مرتبه تنفس مصنوعی به مدت ۱۵ تا ۲۰ ثانیه به تعداد ۱۵ الی ۲۰ بار ماساژ قلب بطور مداوم مداوم باید به مصدوم داد و عمل تنفس مصنوعی باید تا شروع تنفس مصدوم اجرائی شود.
• اگر در حین تنفس مصنوعی کمترین علامت حیات از قبیل حرکت از لب ها یا لرزگونه ها در مصدوم ملاحظه شود عمل تنفس مصنوعی چند ثانیه قطع و به مصدوم امکان تنفس داده شود.

در صورت ملاحظه علائم حیات در برق گرفته به هیچ وجه نباید او را پس از بهوش آمدن مجبور به بلند شدن و راه رفتن نمود، بلکه مصدوم را باید روی برانکارد یا تخت خواب با پتوئی خوابانده تا استراحت کند. برای نجات مصدومین گاز گرفتگی نیز روش تنفس مصنوعی به همین طریق انجام می شود. در تمام موارد بالا، سرعت عمل نقشی حیاتی دارد. با آموزش سرپرست کارگاه ها و حتی کارگران، می توان در صورت بروز حادثه جان فرد یا افرادی نجات یابد.

انرژی الکتریکی می تواند به انواع دیگر انرژی مانند انرژی نورنی، گرمایی، مکانیکی و غیره تبدیل شود. مثلاً در یک موتور الکتریکی انرژی الکتریکی مصرف شده در موتور باعث چرخش آن می گردد (تبدیل انرژی الکتریکی به مکانیکی) یا مثلاً گوشی تلفن تبدیل انرژی الکتریکی به انرژی صوتی است. یکی از انرژی ها انرژی گرمائی است و انرژی الکتریکی خیلی راحت به گرما تبدیل می شود. عبور جریان برق در یک هادی عبارت است از حرکت الکترون ها در سطح هادی و هنگامی جریان برق در این هادی برقرار می شود که یک اختلاف سطح الکتریکی یا اختلاف پتانسیل بین دو نقطه ی هادی برقر می شود. بدن انسان نسبت به عبور جریان برق نیز یک هادی محسوب می شود. در نتیجه تاثیر جریان برق بر روی نسوج بدن خطراتی بشرح زیر ایجاد می کند:

علائم برق گرفتگی

1. سوختگی

جریان برق در نقاط ورود و خروج از بدن ایجاد سوختگی در نسج بدن کرده و میزان سوختگی به مقدار جریان برق عبور کرده از بدن، زمان عبور جریان و ولتاژ برق بستگی دارد که در برق ولتاژ قوی سوختگی بدن بیشتر از برق های فشار ضعیف می باشد.

2. اختلال سیستم عصبی

جریان برق روی سیستم اعصاب شخص برق گرفته تاثیر گذارده و حرکات غیرعادی در بدن شخص برق گرفته مثل لرزش و سپس پرتاب غیرعادی می نماید که معمولاً چنانچه برق گرفتگی در ارتفاعات بوجود آید مثلاً روی تیرهای برق یا پشت بام ها باعث سقوط برق گرفته و ضربه مغزی او یا شکستگی اعضاء بدنش می شود.

3. انقباض عضلانی

عبور جریان برق از بدن باعث انقباض عضلات مختلف بدن از جمله ماهیچه های دست و پا، ریه و قلب می شود. بعضی از تعمیرکاران برق ناآگاهانه از این خاصیت استفاده کرده و با پست دست وجود برق در یک سیم را آزمایش می کنند که انجام این کار خطرناک بوده و در صورت مناسب بودن شرایط محیط مثل مرطوب بودن زیر پای کارگر و غیره باعث ایجاد حوادث جبران ناپذیری می گردد.

4. تجزیه خون

با توجه به اینکه اکثر حجم بدن انسان را خون تشکیل می دهد که عبارت است از گلبول های سفید و قرمز و پلاسماء موقع عبور جریان برق از بدن خون با داشتن املاح و مواد معدنی و مواد آلی مختلف همانند یک نوع الکترولیت عمل کرده و یونیزه شده که این عمل باعث بی نظمی در ضربان قلب و در نتیجه ایجاد اختلال در سیستم تنفسی بدن می شود و چنانچه شدت جریان برق زیاد بوده و مدت طولانی جریان برق از بدن عبور کند می تواند باعث مرگ برق گرفته شود. بدن انسان در برابر  عبور جریان برق مقاومت نشان می دهد که مقدار آن در افراد مختلف متفاوت است.

بهداشت، ایمنی و محیط زیست در فرآیندهای صنعتی

ترجمه و تالیف: دکتر مصطفی خادمی، دکتر محمد رضا خانی، دکتر علیرضا خادمی